Πώς συνδυάζεις την δουλειά με την οικογένεια;
Ποιος σου κρατάει τα παιδιά όταν είσαι στην δουλειά;
Τώρα που έχεις παιδί θα σταματήσεις την δουλειά;
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι μαμάδες που εργάζονται ακούν τις παραπάνω ερωτήσεις από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Ερωτήσεις που τις κινητοποιούν συναισθηματικά και προβληματίζουν σχετικά με τον ρόλο τους στην οικογένεια και στο χρόνο που «πρέπει» να επενδύσουν στην φροντίδα των παιδιών τους θυσιάζοντας κάποιες φορές προηγούμενες ταυτότητες τους (πχ τον ρόλο της γυναίκας, της φίλης, της εργαζόμενης, της συντρόφου).
Παρόλο που ο δεσμός πατέρα-παιδιού είναι εξίσου σημαντικός με τον δεσμό μητέρας-παιδιού, δεν έχει λάβει την δέουσα προσοχή. Ο ρόλος του πατέρα και ο βαθμός εμπλοκής του στην φροντίδα του παιδιού υπόκεινται σε διαφορετικές κοινωνικές προσδοκίες από τις μητέρες, οι οποίες συχνά καλούνται να αναλάβουν όλο το βάρος της φροντίδας των παιδιών.
Οι εργαζόμενες μητέρες στην πλειοψηφία τους αναφέρουν ότι αισθάνονται ενοχές γιατί πιστεύουν ότι «εγκαταλείπουν» τα παιδιά τους όταν κάθε πρωί φεύγουν για τη δουλειά. Σύμφωνα με υπάρχουσες έρευνες δεν έχει αποδειχθεί ότι η εργασία της μητέρας αυτή καθεαυτή προκαλεί άμεσα είτε θετικά είτε αρνητικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη των παιδιών. Παρόλα αυτά, πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα συνδέουν θετικά την εργασία της μητέρας με ποικίλα συναισθηματικά οφέλη για την ίδια και τα παιδιά της, παρέχοντας έτσι στην οικογένεια ευκαιρίες για εμπειρίες που εξυπηρετούν την εύρυθμη λειτουργία της.
Αντίθετα από αυτό που ίσως θα περίμενε κανείς είναι ότι, αν και τα παιδιά με εργαζόμενες μητέρες περνούν λιγότερο χρόνο με τους γονείς τους, το ποσοστό χρόνου που περνούν ενεργητικά κάνοντας πράγματα μαζί τους δεν διαφέρει σημαντικά από το ποσοστό που έχει καταγράφει για τις μητέρες που δεν εργάζονται.
Οι μητέρες που εργάζονται έξω από το σπίτι συνήθως ενισχύουν περισσότερο και από νωρίς την ανεξαρτησία στην ανατροφή των παιδιών τους. Έτσι, τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων εμφανίζονται να περνούν περισσότερο χρόνο κάνοντας δουλειές του σπιτιού ενώ, στις περιπτώσεις όπου και οι δύο γονείς εργάζονται, συναισθηματικά ασφαλή παιδιά ηλικίας 18 μηνών εμφανίζουν λιγότερη εξαρτημένη συμπεριφορά.
Γενικά, φαίνεται ότι η εργασία της μητέρας έχει μεγαλύτερη θετική επίδραση στα κορίτσια. Οι κόρες εργαζόμενων μητέρων αναφέρονται ως πιο «ανεξάρτητες, εξωστρεφείς, με μεγαλύτερα επιτεύγματα, περισσότερο θαυμασμό για την μητέρα τους, περισσότερο σεβασμό στις γυναικείες ικανότητες και καλύτερη κοινωνική και προσωπική προσαρμογή».
Αν και τα δεδομένα δεν επιτρέπουν γενικεύσεις, τα παραπάνω ευρήματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν είναι:
– Η οικογενειακή δομή (είναι οι γονείς παντρεμένοι, διαζευγμένοι, μόνοι;)
– Οι σχέσεις των γονέων μεταξύ τους και με το παιδί τους. Έχει βρεθεί ότι η οικειότητα μεταξύ των γονέων λειτουργεί προστατευτικά, ενισχύοντας την ικανοποίηση της μητέρας στον γονεϊκό της ρόλο, στην αίσθηση αποτελεσματικότητάς της σχετικά με την φροντίδα των παιδιών, αλλά και διευκολύνοντας την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια.
– Η στάση των γονιών ως προς τον γονεϊκό τους ρόλο, την εργασία τους και τη φροντίδα του σπιτιού. Ποιος πρέπει να κάνει τις δουλειές του σπιτιού; Ποιος να διαβάζει τα παιδιά; Αγαπάει η μητέρα τη δουλειά της;
– Το υποστηρικτικό τους δίκτυο της οικογένειας. Φίλοι/Συγγενείς/Γνωστοί/Συνάδελφοι που μπορούν να βοηθήσουν συμβάλλοντας πρακτικά ή/και συναισθηματικά. Η κοινωνική υποστήριξη της μητέρας έχει βρεθεί ότι την βοηθάει να νιώσει ότι την νοιάζονται, την αγαπούν και την εκτιμούν.
– Ο τόπος κατοικίας της οικογένειας (αγροτική περιοχή, προάστια, πόλη, κοντά σε συγγενείς, κλπ).
– Η ηλικία της μητέρας και του παιδιού, καθώς και η υγεία τους.
– Τι συμβαίνει στα παιδιά όταν οι γονείς τους είναι στη δουλειά. Πώς βιώνει το παιδί τον αποχωρισμό; Λαμβάνει επαρκή φροντίδα; Καταφέρνει να κάνει πράγματα που το ευχαριστούν;
– Ώρες εργασίας. Τα παιδιά επηρεάζονται επίσης από τον αριθμό των ωρών εργασίας της μητέρας τους. Περισσότερες από 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα αυξάνουν το άγχος της μητέρας και επηρεάζουν την ευαισθησία της στην παροχή της μητρικής φροντίδας. Είναι επίσης πιθανό να έχουν αρνητική επίδραση στα επιτεύγματα και στην προσαρμογή του παιδιού τους.
– Κανόνες του οικογενειακού συστήματος. Πώς εκλαμβάνεται από την υπόλοιπη οικογένεια το ότι η μητέρα εργάζεται;
Κλείνοντας είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι δεν υπάρχει σωστό και λάθος αλλά τι είναι λειτουργικό και τι όχι. Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν υπέρ και κατά. Αυτό που αξίζει να αναρωτηθεί κανείς είναι τι είναι χρήσιμο να γίνει, πότε, από ποιόν και σε ποιο σύστημα οικογένειας; Δείτε αυτό το κείμενο, λοιπόν, ως πρόσκληση για προβληματισμό και αναζήτηση νέων ρόλων και δρόμων στο τοπίο της οικογενειακής ζωής.
Ασπασία Παπαχίου, Ψυχολόγος – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
M.Sc. Κλινικής Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου
Υπ. Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης
www.apapachiou.gr/
